Powrót

O co walczyć z bankiem w sprawach frankowych?

Od kilku lat debatę publiczną zdominowała dyskusja wokół skutków zawartych przez konsumentów umów kredytowych zawartych potocznie „we frankach szwajcarskich”. Wszyscy zainteresowani oczekują rozwiązań prawnych, które miałyby globalnie uregulować tę problematykę. Tymczasem kurs franka rośnie, raty kredytów wraz nim, a ani Prezydent, ani też Sejm nie dał nam gotowego rozwiązania. Zostaje zatem droga sądowa. Problem w tym, że nie jest łatwo ustalić, z czym do tego sądu kredytobiorca ma iść? O ile bowiem w umowach frankowych stosunkowo łatwo znaleźć niedozwolone klauzule indeksacyjne wprowadzane przez banki, o tyle zwykły konsument nie zna swoich praw wynikających z tych bezprawnych zapisów (klauzule abuzywne).

Zgodnie z poglądami wyrażonymi przez Sąd Najwyższy indeksowanie kredytu nie jest zabronione, natomiast indeksowanie kredytu według nieokreślonego kursu kupna oraz kupna sprzedaży jest działaniem niewątpliwie wprowadzającym konsumenta w błąd. Taki pogląd przedstawił Sąd Najwyższy m.in. w wyroku z dnia 27 lutego 2019 roku wskazując, że mechanizm ustalania przez bank kursów waluty, który pozostawia bankowi swobodę, jest w sposób oczywisty sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta, a klauzula, która nie zawiera jednoznacznej treści i przez to pozwala na pełną swobodę decyzyjną przedsiębiorcy w kwestii bardzo istotnej dla konsumenta, dotyczącej kosztów kredytów, jest klauzulą niedozwoloną w rozumieniu art. 351 (1) §1 kc. To stanowisko podzielił Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 4 kwietnia 2019 roku. W ocenie Sądu klauzula, która nie zawiera jednoznacznej treści i przez to pozwala na pełną swobodę decyzyjną przedsiębiorcy w kwestii bardzo istotnej dla konsumenta, dotyczącej kosztów kredytów, jest klauzulą niedozwoloną. Ponadto, Sąd Najwyższy wskazał, że stosowanie tabel własnych kursów narusza w istocie interes konsumenta. Należy podkreślić, że konieczne jest, aby ponoszone przez konsumentów koszty związane z zawarciem i wykonywaniem umowy oparte były na obiektywnych i dostępnych dla nich kryteriach, które będą możliwe do zweryfikowania przez konsumenta pod kątem prawidłowości i zasadności. Zgodnie z Rekomendacją Komisji Nadzoru Finansowego z 2008 roku, przed zawarciem umowy klient powinien otrzymać wszystkie istotne informacje dla oceny ryzyka i kosztów związanych z zawarciem umowy, w tym szczególnie informacje o ryzyku walutowym, ryzyku zmiennej stopy procentowej oraz wpływu spreadu walutowego na obciążenia z tytułu spłaty kredytu. Tymczasem zazwyczaj w umowach frankowych określenie kosztów i oprocentowania kredytu następowało za pomocą bliżej nieokreślonych „tabel kursów walut”, co nie dawało możliwości konsumentowi przewidzieć całkowitego kosztu zobowiązania. Banki do przeliczenia wskazanych w umowie kwot posługują się wewnątrzbankowymi tabelami kursów, których zasady tworzenia są w przeważającej większości przypadków ustanawiane i opisane w niejasny sposób. Jak podkreślił Prezes UOKiK banki nie wskazywały i nadal nie wskazują, czym kierowały się ustalając wysokość stosowanych kursów, zarówno w momencie wypłaty kredytu, jak również w trakcie dalszego wykonywania umowy, co oznacza, że były i są uprawnione do wybierania dowolnych kryteriów wpływających na wysokość świadczeń stron umowy.

Art.69 ust.1 ustawy prawo bankowe określa istotne elementy umowy kredytowej, do których należą uzgodnienie kwoty kredytu, celu kredytu, określenie wysokości odsetek od kredytu oraz zasady zmiany oprocentowania, jeżeli umowa przewiduje zmienne oprocentowanie, a także określenie terminu zwrotu kapitału oraz wysokości prowizji. W związku z tym ukształtowanie umowy, które powoduje zmianę wysokości zobowiązania kredytobiorcy do zwrotu kwoty kredytu i nie jest równa kwocie kredytu, jest sprzeczne z art. 69 ust. 1 prawa bankowego. Zgodnie z treścią art. art. 385 (1) kc postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne); nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu.

W orzecznictwie dominuje pogląd, że stosowanie podwójnego spreadu walutowego, a także odesłanie do tabel kursów/bieżącego kursu dewiz obowiązujących w konkretnym banku, których nie da się zweryfikować, są klauzulami abuzywnymi. Oznacza to, że postanowieniami tymi klienci banków nie są związani i nie mają obowiązku ich stosowania. Tymczasem nie ma możliwości zastąpienia abuzywnych postanowień innymi postanowieniami umownymi, ani innymi przepisami ogólnymi prawa cywilnego albowiem w polskim porządku prawnym brak jest przepisu ustawy pozwalającej zastąpić wadliwą klauzulę waloryzującą inną, w szczególności taką, która określałaby inny sposób ustalania kursu waluty. Wobec powyższego, jak również wobec naruszenia art. 69 ust. 1 ustawy prawo bankowe umowa taka staje się nieważna. Nieważność umowy skutkuje obowiązkiem zwrotu wzajemnych świadczeń, ponieważ świadczenia te były nienależne zgodnie z art. 410 kodeksu cywilnego.

Mając na uwadze powyższe rozważania, klienci którzy zdecydują się na skierowanie sprawy frankowej do sądu muszą dokonać głębokiej analizy skutków stwierdzenia nieważności ich umowy. Niekiedy skutkiem będzie możliwość dochodzenia od banku kwoty nadpłaconego kredytu, niekiedy zaś upadek kredytu i konieczność dopłaty różnicy, ale bez perspektywy dalszego jego spłacania w stale rosnących ratach. W tym zakresie niezbędna jest pomoc prawna kancelarii wyspecjalizowanych w tej materii.